Zakir Avşar’dan boykot değerlendirmesi
02.04.2025 - Çarşamba 10:20Ankara - BHA
Prof. Dr. Zakir Avşar,” Dünyanın en ilginç ve en salak boykotları” başlıklı yazısında şunları ifade etti:
Boykot sözcüğünün kökeninde, 19. yüzyılda İrlanda'da yaşanan bir olay yatar. Charles Boycott adlı bir İngiliz toprak sahibi, İrlanda'daki çiftçilere adaletsiz kira koşulları uyguladığı için köylüler tarafından tamamen dışlanmış ve ekonomik olarak zor durumda bırakılmıştır. Bu olaydan mülhem, belirli bir kişi veya kurumun ekonomik ve sosyal olarak izole edilmesine "boykot" denmeye başlanmıştır.
Boykot fiili ise elbette, Boycott olayından çok daha eskilere dayanır. Antik çağlardan itibaren topluluklar, adaletsiz gördükleri uygulamalara karşı ticareti keserek veya iş birliği yapmayarak tepki göstermiştir. Modern anlamda boykot, özellikle 19. ve 20. yüzyılda küresel ticaretin ve iletişimin gelişmesiyle daha yaygın hale gelmiştir.
Tarihe yön veren ve insanların hatırlayabileceği ilginç boykotlar vardır… Ülkelerinin ve insanlarının yararı için ‘düşmana’ karşı yapılmıştır…
Boston Çay Partisi (1773) adıyla bilinen boykot dünya tarihinde çok önemlidir. Amerikan kolonileri, çaya koyulan ağır vergilere karşı İngiliz çaylarını boykot etti. Sonunda Boston limanında büyük miktarda çay denize döküldü ve bu olay Amerikan Bağımsızlık Savaşı'nın fitilini ateşledi.
Hindistan'da Kongre Partisi (1920'ler) İngiliz yönetimine karşı Hindistan'daki bazı İngiliz şirketleri ve yerel iş birlikçileri boykot etmiştir. Gandhi’nin Tuz Yürüyüşü (1930) olarak bilinen boykot da Hindistan’ın bağımsızlık sürecinde önemli bir adımdır… Mahatma Gandhi, İngilizlerin Hindistan’da tuz üzerindeki tekelini protesto etmek için halkı İngiliz tuzunu boykot etmeye çağırdı. Binlerce insan, deniz suyundan kendi tuzlarını üreterek bu tekele karşı koydu.
Montgomery Otobüs Boykotu (1955-1956) er fazla hatırlananlar arasındadır…ABD'de Rosa Parks’ın tutuklanmasının ardından başlayan bu boykot, siyahilerin ayrımcılığa uğradıkları otobüsleri kullanmayı reddetmesiyle büyük ses getirdi ve Amerikan Sivil Haklar Hareketi’ne ivme kazandırdı.
Güney Afrika Apartheid Boykotları (1980’ler) ise hafızalarda tazedir. Apartheid rejimini protesto eden uluslararası toplum, Güney Afrika’ya ekonomik ve kültürel yaptırımlar uyguladı. Bu baskılar, 1990’larda rejimin çökmesine katkı sağladı.
Nestlé Boykotu (1970’lerde başladı) halen de devam ediyor… Nestlé, gelişmekte olan ülkelerde anne sütü yerine bebek maması pazarlamak için etik dışı yöntemler kullandığı gerekçesiyle birçok tüketici tarafından boykot edildi. Hassasiyet sahipleri haklı olarak bu boykotu devam ettiriyor…
2022 Katar Dünya Kupası Boykotları da yine çok yeni, hafızalarda yerini koruyor…
Katar’daki insan hakları ihlalleri ve göçmen işçilerin kötü çalışma koşulları nedeniyle birçok ülke ve taraftar, Dünya Kupası'nı boykot etme çağrısı yaptı. Kısmen başarılı da oldu…
Nihayet, İsrail’in Gazze’ye yönelik saldırganlığı ve bu saldırganlığa destek verenlere yönelik boykot da devam ediyor.
Görülüyor ki boykotlar ekonomik, sosyal ve politik alanlarda önemli sonuçlar doğurabiliyor.
Şirketlerin gelir kaybı yaşamasına, hatta iflas etmelerine yol açabiliyor. Örneğin, Nike 1990’larda çocuk işçi çalıştırdığı iddiaları nedeniyle büyük bir boykot dalgasıyla karşılaşmış ve itibarını düzeltmek için politikalarını değiştirmek zorunda kalmıştır.
Toplumsal farkındalığı artırabiliyor ve baskıyı artırarak yasal reformları tetikleyebiliyor. Zikrettiğimiz Montgomery Otobüs Boykotu, ABD'de ayrımcılıkla ilgili yasaların değişmesini sağlayan ilk adım olmuştur.
Hükümetleri baskı altına alarak politik kararları değiştirebiliyor. Yine yukarıdaki örnekte olduğu gibi Güney Afrika’ya uygulanan boykotlar, apartheid rejiminin sonlanmasına yardımcı olmuştur…
Ama bazı boykotlar aptalca, salakça, haincedir. Bunlar beklenen sonucu vermez veya hedeflenen kuruluşun destekçilerini daha da mobilize eder. Ayrıca, boykot çağrıları geniş çapta uygulanmadığı için etkisiz de kalabilir. Sözgelimi CHP Genel Başkanı’nın bir kahve firması